Tatrzański Park Narodowy: Historia i powstanie
TPN to jedno z najpiękniejszych miejsc w Polsce, które zachwyca majestatycznymi szczytami, malowniczymi dolinami i bogactwem flory i fauny. Utworzony w celu ochrony unikalnych ekosystemów Tatr, jest prawdziwym rajem dla miłośników natury, podziwiania piękna Polskich gór i aktywnego wypoczynku.
Jego historia sięga początków XX wieku, kiedy dostrzeżono potrzebę ochrony tego niezwykłego obszaru. W naszym artykule przybliżymy dzieje Tatrzańskiego Parku Narodowego, jego powstanie oraz znaczenie, jakie odgrywa w zachowaniu dzikiej przyrody.
Historia Tatrzańskiego Parku Narodowego
Ochrona przyrody w Tatrach wiąże się ściśle z rozwojem turystyki. Pierwszy akt prawny zakazując zabijania i łapania kozic i świstaków pochodzi z 1868 roku. Dwadzieścia lat później istniało już Towarzystwo Ochrony Tatr Polskich (1887), które postulowało utworzenie parku narodowego wzorowanego na Yellowstone w USA.
Głównym powodem stojącym za opóźnieniem utworzenia Tatrzańskiego Parku Narodowego była II Wojna Światowa. Pierwsze prace związane z formalizacją przedsięwzięcia zostały podjęte w latach 20., a w 1937 roku sporządzono wstępny projekt ustawy, jednakże wspomniane tragiczne wydarzenie skutecznie przeszkodziło jej dopełnieniu.
Park utworzony został w dniu 1 stycznia 1955 roku przez rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 października 1954 r. Pierwotna powierzchnia terenu TPN wynosiła 215,56 km², lecz w późniejszych latach była kilkukrotnie modyfikowana.
Od momentu powstania parku, jego głównym celem było zachowanie unikalnego ekosystemu oraz edukacja. Działania te obejmują ochronę świata zwierząt i roślin, utrzymanie czystości środowiska, nadzór nad turystyką oraz prowadzenie badań naukowych.
Geologia Tatr
Tatry mają dość skomplikowaną budowę geologiczną. Zaliczają się do gór fałdowych typu alpejskiego i dzielą się na Tatry Bielskie, Wysokie i Zachodnie. W Wysokich jest najwięcej zbiorników wodnych (pozostałości po lodowcu), a w Zachodnich - najładniejsze jaskinie.
Najwyższy szczyt Tatr - Gerlach (2655 m n.p.m.) wznosi się na Słowacji. W Polsce rekord wysokości bije się wychodząc na Rysy (2499 m n.p.m.) usytuowane na granicy ze Słowacją. Po polskiej części Tatr najwyższą górą jest Kozi Wierch (2291 m n.p.m.). Po stronie Polski znajduje się ok. 25% obszaru Tatr.
Fauna i Flora
Blisko 70% powierzchni TPN zajmują lasy i zarośla kosodrzewiny, a ok. 30% murawy wysokogórskie, skały i wody. Obszar ochrony ścisłej obejmuje piętro hal i turni, piętro kosodrzewiny, a częściowo również lasy górnego i dolnego regla. Ponad 6 tys. ha objęto ochroną czynną - w dużym stopniu przekształcone w przeszłości przez człowieka. Na tych terenach prowadzi się działalność zmierzającą do przywrócenia ich do stanu naturalnego.
Charakterystyczne dla Tatr jest występowanie roślinności w układzie piętrowym. Z Gubałówki dobrze widać podział na dwa piętra:
- dolnoreglowe (głównie buk i jodła)
- górnoreglowe (przede wszystkim świerk, także limba i brzoza karpacka)
Na terenie parku rośnie ok. 1000 gatunków roślin naczyniowych, z czego ok. 200 występuje wyłącznie w Polsce jedynie w Tatrach. 102 gatunki roślin występujących w parku objęto ochroną gatunkową, m.in. szarotkę alpejską i lilię złotogłów.
W Tatrach żyją zwierzęta, których podpatrzenie jest marzeniem wielu miłośników gór. W najwyższych partiach można napotkać kozice (symbol TPN) oraz norniki śnieżne. Nieco niżej, na halach pojawiają się trudne do zauważenia, bardzo płochliwe świstaki tatrzańskie. Nadal mieszkają tu niedźwiedzie i rysie. Świat ptaków, oprócz powszechnie spotykanych, reprezentuje dostojny gatunek, jak orzeł przedni.
Zarówno świat zwierzęcy, jak i roślinny obszaru ochronnego o nazwie Tatrzański Park Narodowy charakteryzuje duża liczba endemitów i to nie tylko zachodnio-karpackich czy karpackich, ale nawet takich występujących wyłącznie w Tatrach.
Atrakcje TPN
Jezioro Morskie Oko
Górale nazywali Morskie Oko Rybim Jeziorem lub Rybim Stawem, co wiążę się z żyjącymi w nim pstrągami, a dawniej również łososiami potokowymi. Jeżeli wierzyć legendzie, akwen jest połączony podziemnym korytarzem z Adriatykiem.
Obecnie to największe (prawie 35 ha powierzchni) oraz najpiękniejsze jezioro Tatr otoczone najwyższymi szczytami. Codziennie odwiedzają je tłumy turystów - stanowi jedno z najpopularniejszych miejsc w Tatrach.
Rozchodzą się tu trzy szlaki:
- czerwony - wiedzie nad Czarny Staw i na Rysy
- żółty - na Szpiglasową Przełęcz
- niebieski - to popularna, choć trudna trasa do Doliny Pięciu Stawów i dalej przez Zawrat na Halę Gąsienicową
Warto wspomnieć o roli, jaką odegrał Hrabia Zamojski, który dzięki swojemu zaangażowaniu przyczynił się do rozwiązania sporu granicznego o Morskie Oko (spór pomiędzy Węgrami, a Galicją w 1902r.).
Dolina Pięciu Stawów Polskich
Dolina Pięciu Stawów Polskich to jedno z najpiękniejszych miejsc w TPN, zachwycające surowym, górskim krajobrazem. Położona na wysokości 1625–1900 m n.p.m., rozciąga się na powierzchni 5,5 km², tworząc wyjątkową scenerię z pięcioma polodowcowymi jeziorami otoczonymi skalistymi szczytami.
Dolina jest dostępna wyłącznie pieszo, a prowadzące do niej malownicze szlaki o różnych stopniach trudności. Wszystkie gwarantują niezapomniane widoki podczas wędrówki. Na miejscu znajduje się najwyżej położone schronisko w Polsce, będące popularnym celem turystów.
Wodospad Siklawica
Wodospad Siklawa to jedna z najwspanialszych atrakcji doliny i jednocześnie najwyższy wodospad w Polsce. Znajduje się tam, gdzie Dolina Pięciu Stawów łączy się z Doliną Roztoki. Górski teren opada tu efektownym, 70-metrowym progiem skalnym, tworząc imponującą kaskadę wody.
Widok potężnych strumieni spadających z hukiem w dół to niezapomniane doświadczenie, które podkreśla surowe piękno okolicznego krajobrazu.
Zakopane
Miejscowość jest położona na wysokości 750 - 1000 m n.p.m. nad rzekami Cichą Wodą i Zakopianką. Jest drugim pod względem ludności – po Nowym Targu - miastem Podhala. Na północy rozciąga się pasmo Gubałówki, a na południu nad miastem góruje Giewont.
Przekształceniu w popularne uzdrowisko pomogły działania wieloletniego edukatora TPN doktora Tytusa Chałubińskiego, który był współtwórcą Towarzystwa Tatrzańskiego i jednym z pierwszych badaczy przyrody tego regionu.
Na uwagę zasługują również: Dolina Kościeliska, Dolina Chochołowska, Wodospad Wodogrzmoty Mickiewicza oraz Kasprowy Wierch.
Jak zaplanować wycieczkę do Tatrzańskiego Parku Narodowego
Planowanie wycieczki do TPN należy rozpocząć od wyboru odpowiednich szlaków turystycznych, dostosowanych do kondycji i doświadczenia uczestników. Sprawdzić należy prognozę pogody, ponieważ warunki w górach zmieniają się dynamicznie, szczególnie w wyższych partiach gór.
Należy zabrać wygodne buty trekkingowe, odzież warstwową oraz plecak z prowiantem, wodą i mapą. Pamiętać należy o zakupie biletów wstępu i przestrzeganiu zasad ochrony przyrody. Bilety można kupić on-line, stacjonarnie w punktach wejścia lub za pomocą kodów QR umieszczonych przy wejściach do parku.
Warto rozważyć skorzystanie z usług przewodnika, który Tatry zna jak własną kieszeń.
